Rak wątroby
Rokrocznie w Polsce u blisko 3000 pacjentów dochodzi do rozpoznania raka wątroby (HCC). Na rozwój tego nowotworu ma wpływ dużo czynników zewnętrznych i wewnętrznych. Najczęstsze czynniki zewnętrzne/ środowiskowe to stopień aktywności ruchowej, nieodpowiednia dieta, palenie tytoniu, nadmierne spożywanie alkoholu oraz biologiczne – wirusy. Dodatkowo na rozwój raka wątroby wpływ mają procesy metaboliczne i uwarunkowania genetyczne. Proces powstawania nowotworu -karcynogeneza – to proces złożony i wieloetapowy. Udział w tym procesie ma wiele patogennych reakcji. Pod względem umieralności nowotwór ten jest na trzecim miejscu na świecie. Wynikiem tego jest brak wczesnych objawów. Rozpoznanie jest przez to często postawione dopiero w zaawansowanym stadium choroby. Pod względem częstości występowania znajduje się na piątym miejscu. W około 80% zachorowań do powstania nowotworu przyczyniły się – wspomniane wcześniej – następujące czynniki ryzyka: wirusowe zapalenia wątroby typu B i C, nadmierne spożycie alkoholu, palenie tytoniu, długotrwałe przyjmowanie doustne środków antykoncepcyjnych, schistosomatoza i zakażenie przywrą chińską. Natomiast główną przyczyną powstania raka wątrobowokomórkowego jest marskość wątroby, która została wywołana infekcją wirusami hepatotropowymi ( HBV i HCV) lub toksycznym uszkodzeniem wątroby przez alkohol. Wewnętrzne czynniki ryzyka to niektóre choroby metaboliczne -hemochromatoza, pierwotna marskość żółciowa wątroby, niealkoholowe stłuszczenie wątroby.
Statystyka raka wątroby
Niekorzystne statystyki raka wątroby związane są z problemem wczesnej diagnostyki oraz ograniczonymi możliwościami prowadzenia procesu terapeutycznego. Stopień wykrywalności jest na poziomie 40-50% na etapie, który umożliwi skuteczne leczenie. Zachorowalność na raka wątroby rozkłada się różne. W Afryce obserwujemy najwyższe wskaźniki zachorowalności (10-150/100tys mieszkańców), a najniższe w obszarze Morza Śródziemnego i Japonii (poniżej 5-20/100 tys.) oraz w USA (poniżej 5/100tys.).
Takie zróżnicowanie najprawdopodobniej związane jest z jedną z głównych przyczyn rozwoju tego nowotworu. Rak wątrobowokomórkowy rozwija się przede wszystkim u chorych z marskością pozapalną wątroby (80-90%), która z kolei związana jest z zakażeniem HBV i/lub HCV. W krajach Azji i Afryki zachorowania na raka wątrobowokomórkowego wiążą się przede wszystkim z zakażeniem HBV, natomiast na starym kontynencie (w tym i w Polsce) oraz w Stanach Zjednoczonych i Japonii przyczyna zapadalności na nowotwór wątroby znacznie częściej jest spowodowana przez zakażenie HCV. Według danych Koalicji Hepatologicznej „Gwiazda Nadziei” (wspiera chorych i lobbuje na rzecz wprowadzenia w Polsce nowoczesnych metod leczenia), w Polsce jest około 230 tysięcy osób z aktywnym wirusem HCV – wywołującym nowotwory wątroby, którzy nie są tego świadomi. W przypadku, gdy nie zostaną oni zdiagnozowani i wyleczeni, za kilka lat dojdzie do eskalacji przypadków marskości wątroby, a co za tym idzie wzrostu zachorowań na HCC.
Objawy raka wątrobowokomórkowego
Niestety pierwotny rak wątroby – w początkowym etapie rozwoju – przebiega bezobjawowo, a zwłaszcza u pacjentów bez współistniejącej marskości wątroby. Natomiast pacjenci z długoletnią chorobą wątroby i rozwijającym się guzem wątroby mogą zgłaszać niecharakterystyczne i nieswoiste dla raka objawy – bóle podbrzusza, dyskomfort w jamie brzusznej, biegunkę. Niepokoić winna pacjenta zmiana nasilenia wspomnianych objawów oraz zmiana częstości ich występowania. W późniejszym okresie może wystąpić pogorszenie stanu zdrowia chorego – upośledzenie czynności wątroby, pojawia się żółtaczka, wodobrzusze, encefalopatia, ból w prawej okolicy podżebrza i w końcu wyczuwalny w badaniu palpacyjnym guz. Pozostałe ogólne objawy obserwowane u pacjentów to stany podgorączkowe, wzrost temperatury ciała, utrata apetytu, krwawienie z przewodu pokarmowego, spadek masy ciała. Mogą pojawić się objawy ”ostrego brzucha” wywołane najprawdopodobniej pęknięciem guza do jamy brzusznej, a także zmiany na skórze, jak rogowacenie, czy łupież.
Diagnostyka raka wątroby
W diagnostyce raka wątroby najczęstszym oznaczanym biomarkerem jest zbadanie poziomu alfa-fetoproteiny(AFP) w surowicy. Czułość tej metody określa się na poziomie ok 50%. Mogą wystąpić również odchylenia od normy w poziomie gamma-glutamylotransferazy(GTTP) i fosfatazy zasadowej (ALP). Najczęstsza metoda wykrywania i diagnostyki raka wątroby jest badanie USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Najszczegółowsze informacje o procesie chorobowym uzyskujemy z badania w tomografii komputerowej. Niestety wykrywanie raka wątroby u chorych z marskością oraz różnicowanie raka wątrobowokomórkowego napotyka trudności. Szczegółowe i prawidłowe postawienie rozpoznania wymaga wykonania biopsji wątroby i oceny hist-pat. Rak wątroby może dawać przerzuty do kości, nadnerczy, otrzewnej, węzłów chłonnych i płuc. W związku z tym zaleca się przeprowadzenie profilaktycznej diagnostyki USG i oznaczenie AFP średnio co 6 miesięcy u pacjentów ze zmianami tego typu w wątrobie. Pozwala to na wczesne wykrycie zmian nowotworowych, co zwiększa szanse na wyleczenie.
Leczenie raka wątroby
Zaawansowanie procesu nowotworowego determinuje wybór procesu terapeutycznego w leczeniu raka. Dodatkowo na proces leczenia ma również stan pacjenta, istnienie innych przeciwskazań do leczenia operacyjnego i stanu samej wątroby (marskość i HCC jednocześnie). Najczęściej – u ok. 30% pacjentów – prowadzi się leczenie operacyjne (wycięcie guza czy przeszczep wątroby). U pozostałych, u których nie można wykonać zabiegu operacyjnego, stosuje się termoablacje, krioablacje, chemoembolizację dotętniczą, chemioterapię i radioterapię. Większe szanse na wyleczenie pojawiają się w prowadzeniu leczenia skojarzonego – radioterapii i chemioterapii.
Podsumowanie
Rak wątroby może być wyindukowany przy udziale czynników wewnętrznych, jak i zewnętrznych. Diagnostyka tego procesu jest złożona i trudna. Oprócz biomarkerów pomocne są badania obrazowe takie jak USG, tomografia komputerowa i rezonans magnetyczny. Na podstawie wykonanych badań obrazowych wykonujemy biopsje zmiany widocznej w wątrobie. Otrzymany wynik hist-pat określa rodzaj nowotworu i dalszy proces terapeutyczny pacjenta. Stały rozwój technologii medycznych daje nadzieję na udoskonalanie bezinwazyjnych metod diagnostycznych raka wątroby.
Nazywam się Piotr Olejnik i ukończyłem studia wyższe na Uniwersytecie Medycznym im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu, otrzymując tytuł magistra elektroradiologii. Od 1 września 1987 r. jestem zatrudniony na stanowisku technika elektroradiologii w Wielkopolskim Centrum Onkologii (WCO) w Poznaniu, gdzie pracuję do dziś. Od 2005 r. w WCO pełnię funkcję Kierownika Techników Elektroradiologii w Zakładzie Radiologii. Uczestniczyłem w utworzeniu Polskiego Towarzystwa Elektroradiologii. W 2009 r. podjąłem pracę na rzecz Katedry i Zakładu Elektroradiologii na Uniwersytecie Medycznym w Poznaniu, w ramach której prowadzę zajęcia ze studentami, angażując ich w aktywną pracę w zakresie rezonansu magnetycznego. Od lat uczestniczę w wielu branżowych konferencjach i szkoleniach organizowanych na terenie całej Polski. Aktualnie pełnię również funkcję Prezesa Zarządu PP DIAGNOSTYKI Sp. z o.o. – prywatnej pracowni rezonansu magnetycznego i tomografii komputerowej w Poznaniu, w której podejście do pacjenta – pełne empatii i zrozumienia – jest szczególnie bliskie mojemu sercu. Jestem również jednym z autorów treści na naszej stronie internetowej.