Tomografia Komputerowa – najważniejsze informacje
Tomografia komputerowa – (TK lub CT – computed tomography) to nieinwazyjna procedura diagnostyczna obrazowania, która wykorzystuje promieniowanie jonizujące (rentgenowskie) wraz z zaawansowaną technologią algorytmów komputerowych do tworzenia obrazów z wnętrza organizmu. Tomografia komputerowa pokazuje szczegółowe skany dowolnej części ciała, w tym kości, mięśni, narządów wewnętrznych lub naczyń krwionośnych.
W standardowych badaniach rentgenowskich wiązka energii skierowana jest na badaną część ciała. Detektor znajdujący się za lampą rentgenowską wychwytuje zmiany wiązki energii po przejściu przez skórę, kości, mięśnie i inne tkanki. Chociaż ze standardowego zdjęcia RTG można uzyskać wiele informacji, wiele szczegółów dotyczących narządów wewnętrznych i innych struktur nie jest dostępnych.
Natomiast w tomografii komputerowej wiązka promieni rentgenowskich porusza się po okręgu wokół ciała. Pozwala to na uzyskanie wielu obrazów pod różnym kątem. Informacje ze skanowania są przesyłane do komputera, który interpretuje dane i wyświetla je w postaci dwu- lub trójwymiarowej na monitorze.
Skany KT można wykonać z „kontrastem” lub bez niego. Kontrast odnosi się do środka cieniującego wstrzykiwanego dożylnie, poprzez wenflon założony przed badaniem. Substancja ta powoduje, że dany narząd, tkanka lub naczynia krwionośne są wyraźniej widoczne. Badania z użyciem środka cieniującego wymagają poszczenia przez określony czas przed zabiegiem. Więcej informacji można uzyskać na naszej infolinii.
Jak przygotować się do tomografii komputerowej?
- SKIEROWANIE: Badanie tomografem komputerowym, jak każde badanie z wykorzystaniem promieniowanie jonizującego (mp. RTG), WYMAGA posiadania ważnego skierowania na zbadanie określonej części ciała od lekarza pierwszego kontaktu bądź lekarza specjalisty.
- ŚRODKI OSTROŻNOŚCI: Jeśli jesteś w ciąży lub podejrzewasz, że możesz być w ciąży, przed zaplanowaniem badania skontaktuj się z lekarzem.
- ODZIEŻ: Podczas badania możesz pozostać w swoim ubraniu, o ile nie zawiera ono żadnych metalowych elementów lub nie wchodzi w zakres badania (nie przeszkadza nam suwak od spodni przy badaniu KT głowy). W innym wypadku poprosimy o zdjęcie danego elementu odzieży i zaproponujemy fartuch do okrycia się.
- KONTRAST: Kontrast może być wymagany podczas badania. Środki kontrastowe pomagają lekarzowi radiologowi opisać badanie i wykryć wszystkie niepokojące struktury w ciele.Niektórzy pacjenci nie powinni mieć podawanych środków kontrastowych na bazie jodu. Jeśli masz problemy z czynnością nerek lub tarczycą, poinformuj nas o tym wcześniej. Ustalimy wspólnie, czy możemy wykonać badanie bez użycia środka kontrastowego lub znaleźć alternatywne badanie obrazowe.
W przypadku badania ze środkiem cieniującym konieczne jest oznaczenie poziomy kreatyniny i eGFR z krwi w laboratorium diagnostycznym. Dzięki temu wiemy, jak pracują nerki pacjenta i możemy dobrać optymalną ilość środka cieniującego, bądź uchronić nerki pacjenta przed niepożądanym działaniem kontrastu. Osoby z chorobami tarczycy prosimy o oznaczenie hormonu tyreotropiny, tzw. TSH, co pozwoli ochronić również ten narząd, szczególnie u osób z nadczynnością tego gruczołu.
- ALERGIA: Prosimy o poinformowanie nas, jeśli wystąpiła reakcja alergiczna na jakikolwiek środek kontrastowy. Kontrast dożylny nie zostanie podany, jeśli w przeszłości wystąpiła ciężka lub anafilaktyczna reakcja na jakikolwiek jodowy środek kontrastowy. Wszelkie znane reakcje na kontrast należy omówić z lekarzem.
- JEDZENIE/PICIE: Wszystkim naszym pacjentom zalecamy bycie na czczo przynajmniej 5-6 godzin przed badaniem tomografii komputerowej, gdyż reakcja alergiczna po podaniu kontrastu może wywoływać mdłości i doprowadzić do wymiotów. Dozwolone jest wypicie umiarkowanej ilości wody przed badaniem.
- KLAUSTROFOBIA: Tomograf komputerowy w swoim kształcie przypomina pączka z dziurką, zatem nie należy obawiać się zamknięcia w długiej tubie – osoby cierpiące na klaustrofobię chwalą sobie badanie TK z racji na stosunkowo niewielką szerokość aparatu (w TK nie ma wrażenia „zamknięcia ciała w tunelu”).
- LEKI: Wszyscy pacjenci mogą jak zwykle przyjmować przepisane leki.
Zgodnie z Art. 32c ppkt 2 ustawy Prawo atomowe, informuję, że działalność związana z narażeniem na promieniowanie jonizujące, o której mowa w art. 4 ust. 1 pkt 1 lub 4–16 ustawy Prawo atomowe, wykonywana przez PPDiagnostyka nie wpływa negatywnie na zdrowie ludzi i na środowisko.
Tomografia komputerowa – najczęściej zadawane pytania (FAQ)
1. Czym jest tomografia komputerowa (TK)?
Tomografia komputerowa (TK) to technika obrazowania medycznego stosowana w medycynie do uzyskiwania szczegółowych obrazów wnętrza ciała. Aparaty TK wykorzystują obracającą się lampę rentgenowską i rząd detektorów do pomiaru tłumienia promieniowania rentgenowskiego przez różne tkanki wewnątrz ciała. Pomiary wykonywane pod różnymi kątami są następnie przetwarzane na komputerze przy użyciu algorytmów komputerowych w celu uzyskania przekrojowych obrazów, „plastrów”, ciała.
2. W jakich przypadkach stosuje się badanie tomografii komputerowej?
Tomografię komputerową stosuje się w najróżniejszych przypadkach, np.
- ocena złamań kości,
- obluzowania implantów,
- diagnostyki onkologicznej,
- poszukiwania nowotworowych przerzutów odległych,
- oceny żołądka i jelit
- oceny naczyń (szczególnie tętnic) w angio-TK,
- kontroli przepuklin i torbieli,
- diagnostyki udarów i zawałów mózgu,
- a także wiele innych;
3. Czy badanie TK jest bezpieczne?
Badanie TK niesie za sobą bardzo niewielkie ryzyko wyindukowania nowotworu, ponieważ do skanowania ciała pacjenta używane jest promieniowanie jonizujące (rentgenowskie). Niemniej jednak korzyści kliniczne z wykonania badania i zdiagnozowania ewentualnej choroby znacznie przewyższają ryzyko wystąpienia nowotworu. Nieleczona choroba szybciej zniszczy zdrowie pacjenta niż minimalna szansa na powstanie guza nowotworowego.
4. Jak się przygotować do badania tomografii komputerowej?
Na każde badanie należy zabrać ze sobą:
- dowód tożsamości,
- skierowanie (bez niego nie wykonamy badania!),
- aktualny (maksymalnie dwutygodniowy) wynik kreatyniny, eGFR i TSH (szczególnie, jeśli pacjent cierpi na choroby tarczycy)
- poprzednią dokumentację medyczną dotyczącą badanego obszaru (wypisy ze szpitala, poprzednie badania obrazowe, karty wizyt lekarskich, historię onkologiczną, etc.),
- ubrania bez metalowych elementów w badanym obszarze,
Przed badaniem należy zdjąć biżuterię.
Jeśli badanie ma zostać przeprowadzone z podaniem środka kontrastowego, pacjent powinien nie jeść przez 5h przed wyznaczonym terminem badania.
5. Czy przed badaniem TK muszę zrezygnować z przyjmowania moich leków?
Każdy pacjent powinien przyjmować swoje leki zgodnie z zaleceniami od lekarza.
6. Czy w trakcie badania TK jestem narażony na promieniowanie?
Tak, do wykonania skanowania w tomografii komputerowej używa się promieniowania jonizującego (rentgenowskiego).
7. Czy badanie tomografii komputerowej jest bolesne?
Badanie jest zupełnie bezbolesne. Pewnym dyskomfortem może być wkłucie wenflonu (potrzebnego do podania środka kontrastowego), ale ból jest minimalny (jak podczas pobierania krwi).
8. Ile czasu trwa badanie TK?
Badanie TK trwa od kilku minut do maksymalnie 15-20 minut.
9. Czy mogę mieć kogoś ze sobą w trakcie badania TK?
Osoby towarzyszące podczas wizyty zawsze są mile widziane, są wsparciem mentalnym dla pacjenta, a także pomagają w odnalezieniu się w stresującej sytuacji, jaką jest konieczność poddania się badaniu. Jednak na czas wykonania skanowania osoba towarzysząca pozostaje na zewnątrz pomieszczenia z tomografem, żeby nie narażać się na niepotrzebną dawkę promieniowania. W przypadku osób niepełnoletnich jest możliwość, żeby rodzic towarzyszył dziecku w trakcie badania, po założeniu ołowianego fartucha, ale tylko w ostateczności.
10. Czy badanie TK można przeprowadzić, jeśli cierpię na klaustrofobię?
Aparat do tomografii komputerowej przypomina kształtem pączka z dziurą lub obwarzanka, zatem pacjent nie wjeżdża do długiej „tuby” jak w przypadku rezonansu magnetycznego, a jedynie do stosunkowo szerokiego otworu. Pozwala to wykonać badanie praktycznie wszystkim osobom z klaustrofobią, gdyż nie ma uczucia wjeżdżania i przebywania w ciasnej przestrzeni.
11. Czy tomografia komputerowa jest możliwa, jeśli mam implanty metalowe?
Tak, w tomografii z powodzeniem wykonuje się badania z dowolnymi implantami w ciele, skanowanie na TK nie ma na nie żadnego wpływu. Także z urządzeniami elektronicznymi jak rozruszniki czy aparaty słuchowe można bez przeszkód wykonać badanie na TK.
12. Jakie są potencjalne skutki uboczne badania tomografii komputerowej?
Jeśli pacjent cierpi na nadwrażliwość na jod, to w sytuacji podania środka kontrastowego może odczuć pewne skutki niepożądane, w zależności od stopnia tej nadwrażliwości. Z uwagi na używane w trakcie TK promieniowanie jonizujące (rentgenowskie), jest również znikoma szansa na wyindukowanie nowotworu w napromienianych tkankach.
13. W jaki sposób są interpretowane wyniki badania TK?
Interpretacją obrazów diagnostycznych zajmuje się lekarz radiolog. Dla każdego wykonanego przez nas badania dołączamy profesjonalny opis wykonany przez renomowanego radiologa. Taki opis jest podstawą do wdrożenia leczenia, zatem otrzymany wynik należy skonsultować z lekarzem zlecającym badanie lub lekarzem specjalistą zajmującym się badany obszarem / narządem.
14. Jak długo będę musiał czekać na wyniki badania?
Czas oczekiwania na opis jest uzależniony od wielu czynników. Radiolodzy specjalizują się w opisywaniu konkretnych obszarów ciała, zatem czas oczekiwania na opis jest bardzo zróżnicowany – zależy od tego, jaki obszar był poddany badaniu. Najlepiej przed lub po badaniu zapytać jaki jest aktualnie czas oczekiwania na opis.
15. Czy będę musiał ponieść dodatkowe koszty za badanie tomografii komputerowej?
Co do zasady, cena badania pokrywa się z tą wskazaną w cenniku. Jedyny dodatkowy koszt jaki może się pojawić, jest związany z koniecznością podania środka kontrastowego (ŚK). Jest szereg badań, które każdorazowo wykonuje się z kontrastem – wówczas w naszej Pracowni jest on wliczony w cenę, a informacja o tym jest wskazana w cenniku. Są jednak badania, które można z powodzeniem wykonać bez podania środka kontrastującego, ale w ich trakcie może się okazać, że w tym konkretnym przypadku, dla pełnej i rzetelnej diagnostyki, podanie kontrastu będzie wymagane. Wówczas jest on dodatkowo płatny. Każdorazowo decyzję w tym zakresie podejmuje lekarz radiolog.
16. Jakie jest porównanie między tomografią komputerową, a rezonansem magnetycznym?
Obie metody są używane do różnych przypadków. W TK lepiej obrazuje się kości, można łatwiej objąć badaniem większy obszar ciała i jest badaniem szybszym niż rezonans magnetyczny. Lepiej także obrazuje tętnice w badaniach angiograficznych. Rezonans za to lepiej radzi sobie z badaniem drobnych narządów (przysadka mózgowa, prostata), jest bardziej czuły w badaniach tkanek miękkich i lepiej obrazuje obszary związane z neurologią (mózgowie, kręgosłup, sploty nerwowe).
17. Czy istnieje ryzyko związane z ekspozycją na promieniowanie podczas badania TK?
Jest niewielka szansa (wręcz znikoma) na wyindukowanie nowotworu w napromienianych tkankach. Niemniej jednak korzyści kliniczne z wykonania badania i zdiagnozowania choroby znacznie przewyższają ryzyko wystąpienia ewentualnego nowotworu.
18. Czy podczas badania słychać jakieś dźwięki lub hałasy?
Aparat do tomografii komputerowej jest zdecydowanie cichszy niż ten, do rezonansu magnetycznego. Podczas badania słychać obracanie lampy rentgenowskiej i detektorów, a także przesuwanie stołu, ale nie są to uciążliwe hałasy.
19. Czy przed badaniem stosuje się środek kontrastowy?
Kontrast podaje się dożylnie pacjentowi w trakcie badania. Jak każda substancja medyczna niesie on za sobą ryzyko powstania skutków niepożądanych, jest ono jednak stosunkowo niewielkie.
20. Czy badanie TK można wykonać u dzieci i czy jest bezpieczne?
Badanie TK można wykonywać zarówno u dzieci, jak i dorosłych, jeśli przedstawią odpowiednie skierowanie. Nie wykonujemy badania bez ważnego skierowania lekarskiego. Tak jak w przypadku dorosłych, jest niewielka szansa na wyindukowanie się nowotworu ze zdrowych tkanek, dlatego nie wykonuje się takiego badania bez wyraźnego powodu. Podczas skanowania zwracamy szczególną uwagę na dawkę promieniowania (możliwie jak najniższa, bez pogorszenia jakości badania), a także na ochronę kocem ołowianym części ciała nieobjętych skanowaniem. W naszej placówce nie podejmujemy się wykonania badania u najmłodszych dzieci. Umowną, przyjętą przez nas granicą jest wiek 10 lat. Wynika to z faktu, że młodsze dzieci, często nie są w stanie leżeć w bezruchu podczas badania. Jeśli pacjent ma mniej niż 10 lat, decyzję o przeprowadzeniu badania podejmujemy indywidualnie, w zależności od badanego obszaru i na podstawie rozmowy z rodzicami, którzy są w stanie określić, czy ich pociecha będzie w stanie leżeć w bezruchu określonych czas.
21. Czy mogę jeść i pić przed badaniem tomografii komputerowej?
Można jeść i pić przed badaniem bez użycia środka cieniującego (kontrastowego).
Jednak, jeśli istnieje prawdopodobieństwo, że kontrast może zostać podany, prosimy pacjentów, aby wstrzymali się od jedzenia na 5h przed rozpoczęciem skanowania. Można pić umiarkowaną ilość wody.
22. Czy istnieją jakieś przeciwwskazania do wykonania badania TK?
- Ciąża (szczególnie między 3. a 15. tyg. ciąży)
- Podejrzenie ciąży
- Uczulenie na jod w przypadku badań z podaniem środka cieniującego (kontrastu)
- Niewydolność nerek
23. Czy badanie TK można wykonać w trakcie ciąży?
Ciąża jest poważnym przeciwwskazaniem do wykonania TK. Jeśli jest możliwość, to pacjentka kierowana jest na inne badania obrazowe (np. MR). Płód w łonie matki intensywnie się rozwija, co powoduje, że jest bardziej narażony na działanie promieniowania jonizującego niż osoba dorosła. Szczególnie odradza się wykonywać TK między 3 a 15 tyg. ciąży.
Zdarzają się przypadki, gdzie badanie na TK musi zostać wykonane, a korzyści dla zdrowia i życia matki, przewyższają istniejące ryzyko. W porozumieniu z lekarzem kierującym pacjentki, wykonamy takie badanie, dbając o maksymalną ochronę płodu przed promieniowaniem.
24. Czy po badaniu TK mogę natychmiast wrócić do swoich normalnych aktywności?
Tak, jeśli badanie zostało przeprowadzone bez podania środka kontrastowego, pacjent może od razu opuścić pracownię i wrócić do normalnej aktywności. Jeśli jednak środek kontrastowy został podany, musi odczekać w naszej Pracowni pół godziny. Jeśli po tym czasie nie wystąpią żadne zauważalne objawy niepożądane, może wrócić do normalnych aktywności i prowadzenia pojazdów mechanicznych. Zalecamy jednak picie dużej ilości wody, aby jak najszybciej wypłukać środek kontrastowy z organizmu.
25. Czy powinienem poinformować lekarza o moich alergiach lub istniejących schorzeniach przed wykonaniem badania TK?
Tak, należy poinformować osobę wykonującą badanie o swoich alergiach (szczególnie na jod!), a także napisać o nich w ankiecie medycznej wypełnianej przed badaniem.